بررسی تأثیر آگاهی از حقوق شهروندی بر مشارکت اجتماعی شهروندان 60-18 ساله در شهر تهران

مشارکت اجتماعی از جمله مفاهیم پیچیده در علوم اجتماعی است که قدمت آن به اندازه عمر بشر است و دارای تاریخچه ای بسیار طولانی است. این مفهوم و عوامل موثر بر آن در بررسی های متعددی مورد موشکافی قرار گرفته است؛ لیکن در اغلب این پژوهشها به عنوان مولفه ای از سرمایه اجتماعی مطرح شده است. پژوهش حاضر درصدد است تا مشارکت اجتماعی را به عنوان متغیری جداگانه در نظر گیرد و تأثیر آگاهی از حقوق شهروندی را بر آن مورد سنجش قرار دهد. همچنین از سویی دیگر این پژوهش درصدد است تا وضعیت شهروندی را توصیف نماید که آیا شهروندان فعال هستند یا منفعل. مدل در نظر گرفته شده (با الهام از دیدگاه های مارشال، پارسونز، ترنر، آیزن و فیش باین، پیران و ...) شامل متغیرهای آگاهی از حقوق و تعهدات شهروندی و متغیرهای زمینه ای است که به عنوان متغیرهای تأثیرگذار بر مشارکت اجتماعی دخالت داده شده اند. این پژوهش با استفاده از روش پیمایش و از طریق نمونه گیری سیستماتیک تصادفی در بین 270 نفر از شهروندان 60-18 سال در شهر تهران انجام شده است. نتایج نشان میدهند که آگاهی از حقوق و تعهدات شهروندی نقش غیر قابل انکاری در مشارکت اجتماعی شهروندان دارد؛ لیکن آگاهی از تعهدات شهروندی دارای تأثیر عمیقتری است. شهروندان مورد بررسی به لحاظ تیپ شهروندی در میانه طیف فعالیت و انفعال قرار دارند. بدین معنا که در عرصه های غیررسمی فعال و در عرصه های رسمی منفعل عمل میکنند. در مجموع میزان مشارکت اجتماعی ذهنی بالا است لیکن میزان مشارکت اجتماعی عینی در سطح متوسط و رو به پایین قرار دارد و این بُعد از مشارکت اجتماعی بیش از عرصه رسمی به عرصه غیررسمی محدود شده است. همچنین بیشترین مشارکت اجتماعی رسمی و غیررسمی در نهادها و فعالیت های مذهبی دیده شده است.